Muurhagedis

De Muurhagedis (Podarcis muralis)

De Muurhagedis is een streng beschermd reptiel dat van nature alleen wordt gevonden in de provincie Limburg en wel op de restanten van de oude vestingwerken de Hoge en Lage Fronten in Maastricht. Recent is het dier ook waargenomen op het spoorwegemplacement van Maastricht. Op enkele plekken in Nederland zijn dieren uitgezet, zoals in de Botanische Tuin in Utrecht, maar hier schijnt het te gaan om uitgezette dieren van een andere Europese ondersoort. De Muurhagedis is een Rode Lijst soort met de status: ernstig bedreigd. Maastricht is de noordelijkste vindplaats van de Muurhagedis in de wereld.

Uiterlijk
De Muurhagedis is een slanke, platte hagedis met een spitse kop. De lichaamslengte bedraagt ongeveer tot 7.5 cm, maar is meestal kleiner. De staart is opvallend lang. De kleur kan erg variabel zijn, maar over het algemeen bruinachtig, met op de flanken meestal een donkere lengteband, die aan de boven- en onderkant is omlijnd door een lichtere lengtestreep. Al deze lengtestrepen lopen door tot op de staart, waar zij tot een reeks opvallende, lichte vlekken uiteen vallen. Vooral bij mannetjesvallen de lengtestrepen vaak uiteen tot vlekken rijen of een netpatroon. Over de rug loopt meestal een donkere lengtestreep, die echter ook uit een rij vlekjes kan bestaan. Mannetjes kunnen in de paartijd vaker blauwe vlekjes onder aan de zijkanten vertonen en zijn tevens opvallender gekleurd dan de wijfjes. Ook is de kop forser en de poten zijn in verhouding langer. Jonge dieren hebben vaak een lichtgrijze staart.

Leefwijze
Zoals de naam al doet vermoeden is de Muurhagedis een goede klimmer en ze komen vooral voor op rotsachtige hellingen, muurtjes en ruïnes, die dikke verweerde en begroeide muren hebben en bovendien in de zon liggen. De hagedis zet twee tot negen eieren af in holen die gemiddeld 15 cm lang zijn en die door hen zelf gegraven worden. De eieren worden ook wel onder stenen gevonden. Muurhagedissen eten allerlei insecten en geleedpotigen die in de buurt van hun schuilplaats worden gevangen, zoals spinnen, vliegen, insectenlarven, maar ook sprinkhanen, kevers, vlinders en spinnen staan op het menu. Zelfs regenwormen worden niet versmaad. De hagedissen, waarvan in de vrije natuur een leeftijd van 7 jaar is vastgesteld, overwinteren in bestaande holen, rotsspeten en onder grote rosblokken.

Herstel populatie
Muurhagedissen werden vroeger van allerlei plaatsen in Maastricht vermeld. Nadat de ene na de andere stadsmuur in de loop der jaren werden gesloopt, begon de populatie te verdwijnen. Eind zeventiger jaren werd de populatie van de Hoge en Lage Fronten samen op ongeveer 100 dieren geschat. De daarop volgende restauratie van de muren – waarbij alle voegen werden hersteld en spleten werden gedicht, betekende een forse achteruitgang. In 1980 werden nog slechts 34 dieren geteld.
De vereniging voor herpetologie en terrariumkunde ’Lacerta’ is in 1989 begonnen te kweken met deze bedreigde soort en zette jaarlijks de gekweekte dieren uit. Rond het jaar 2000 kon de populatie zichzelf bedruipen en werd de kweek gestaakt. Ook het aantal warme zomers heeft bijgedragen aan de uitbreiding van deze hagedis. In 2005 werden alleen al op de Hoge Fronten alweer meer dan 300 exemplaren geteld.

Jelle Hofstra